Aktualności z dziedziny prawa żywnościowego

Wydawałoby się, że regulacje prawa żywnościowego odnoszą się do wszystkich obszarów działalności branży spożywczej. Czasami jednak na podstawowe pytania, np. co się kryje pod pojęciem „napój” stosowanym w nazwie środka spożywczego nie znajdziemy wprost odpowiedzi w przepisach. Co wtedy robić?

Przede wszystkim warto mieć na uwadze, że przepisy prawa żywnościowego częściej regulują pojęcia bardziej szczegółowe (dotyczące konkretnych produktów), a rzadziej ogólne (dotyczące całej ich kategorii). Dlatego też mamy kilka definicji różnych rodzajów soków, natomiast nie ustalono definicji napoju. Czy zatem wszystkie produkty, które w potocznym rozumieniu tego słowa moglibyśmy nazwać napojami nimi są? Odpowiedź nie może być jednoznaczna, ponieważ przy ustalaniu zakresu tego, czym jest napój można wykluczyć te produkty, do których stosuje się odrębne regulacje (np. suplement diety ani naturalna woda mineralna napojem nie jest). Jednak tak naprawdę kluczowe jest ustalenie w jakim kontekście chcemy posłużyć się tym pojęciem. Np. „napój” w kontekście znakowania będzie znacznie różnił od „napoju” w rozumieniu regulacji dodatków do żywności. W tym drugim przypadku spotykamy szerokie rozumienie „napoju” (kategoria 14), do którego zaliczają się m.in. naturalne wody mineralne, soki czy napoje spirytusowe. Dlatego za każdym razem należy przeprowadzać indywidualną ocenę.

Warto przy tym pamiętać, że pojęć w prawa żywnościowego raczej nie zastosujemy wprost w innych dziedzinach prawa. Dlatego np. pojęcia soku i napoju z nowej matrycy VAT (prawo podatkowe) mogą się różnić od tych z prawa żywnościowego.

Kwasy tłuszczowe trans są powszechnie postrzegane jako niekorzystne substancje obecne w żywności. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) już w 2009 r. w swojej opinii zwrócił uwagę na potrzebę zminimalizowana spożycia kwasów tłuszczowych trans. Dopiero jednak w 2015 r. Komisja Europejska przyjęła raport, w którym  z uwagi na zwiększone ryzyko chorób serca powiązane z wysokim spożyciem kwasów tłuszczowych trans, za najbardziej właściwe uznano wprowadzenie określonego przepisami prawnymi limitu izomerów trans kwasów tłuszczowych w żywności.
Konsekwencją wcześniejszych prac instytucji UE jest opublikowany w październiku tego roku projekt rozporządzenia Komisji zmieniającego załącznik III do rozporządzenia nr 1925/2006.. W części B tego załącznika – „Substancje podlegające ograniczeniom” zaproponowano zapis, że zawartość izomerów trans kwasów tłuszczowych, innych niż izomery trans kwasów tłuszczowych naturalnie występujące w tłuszczach pochodzenia zwierzęcego, w żywności przeznaczonej dla konsumenta finalnego nie może przekraczać 2 g / 100 g tłuszczu.

Warto w tym miejscu przytoczyć definicję izomerów trans kwasów tłuszczowych (pkt 4 załącznika I do rozporządzenia nr 1169/2011), zgodnie z którą są to kwasy tłuszczowe z co najmniej jednym niesprzężonym (tj. przerwanym co najmniej jedną grupą metylenową) wiązaniem podwójnym węgiel-węgiel w konfiguracji trans.
Projekt zakłada, że żywność niespełniająca powyższych wymagań rozporządzenia Komisji zmieniającego rozporządzenie nr 1925/2006 będzie mogła pozostać w obrocie wyłącznie do 1 kwietnia 2021 r.

Z początkiem listopada minął okres składania uwag do projektu, co oznacza, że w chwili obecnej pozostaje jedynie czekać, aż rozporządzenie zostanie opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. 

Bardzo często producenci żywności chcą oznaczać swoje produkty określeniem „PREMIUM”. W polskim prawie nie ma regulacji wprost odnoszącej się do takiej deklaracji. Nie oznacza to jednak, że nie jest ona objęta regulacjami prawa żywnościowego. 

Kiedy zatem można bezpiecznie stosować deklarację „PREMIUM”? Można ją stosować na zasadzie dobrowolności zgodnie z art. 36 ust. 2 rozporządzenia nr 1169/2011. Przede wszystkim nie powinna ona wprowadzać konsumenta w błąd ani go dezorientować. Dlatego też produkty nią oznaczone mają być wyższej jakości niż pozostałe, np. nie zawierają konserwantów w odróżnieniu do innych podobnych produktów.

Ocenę należałoby jednak przeprowadzić indywidualnie dla każdego produktu

Kilka miesięcy po wejściu w życie obowiązku wpisu do Bazy Danych o Odpadach i wejściu w życie w przepisów dotyczących związanych z nim sankcji u naszych zachodnich sąsiadów wchodzi w życie zbliżone rozwiązanie. Wpis do Centralnego Rejestru Opakowań (Zentrale Stelle Verpackungsregister) – bo o nim jest mowa – dotyczy podmiotów wprowadzających na rynek niemiecki produkty opakowane, w tym również żywności. Za brak wpisu do początku 2019 r. są przewidziane kary nawet do 200 tys. euro. Ponadto zgodnie z niemiecką ustawą nielegalne ma być sprzedawanie produktów spożywczych, których opakowania nie są zgłoszone do systemu. Rozszerzono także katalog opakowań podlegających licencjonowaniu. Dlatego eksporterzy żywności do Niemiec oraz sklepy internetowe sprzedające żywność na rynek niemiecki powinni zachować teraz szczególną ostrożność, aby uniknąć wysokich kar finansowych albo nawet zakazu sprzedaży.

Wskazywanie kraju pochodzenia w oznakowaniu środków spożywczych jest obowiązkowe wyłącznie w ściśle określonych przypadkach, uregulowanych przepisami rozporządzenia nr 1169/2011 oraz przepisami sektorowymi dla niektórych branży. Niezależnie od tego podmioty działające na rynku spożywczym mogą podawać pochodzenie żywności na zasadzie dobrowolności – jednak w takim wypadku muszą zapewnić zgodność tej informacji z wymaganiami prawa.
Określenie pochodzenia żywności opiera się na przepisach rozporządzenia nr 952/2013, czyli tzw. Unijnym Kodeksie Celnym. W przypadku gdy dany środek spożywczy został pozyskany tylko w jednym kraju (tj. wszystkie jego składniki zostały pozyskane w danym kraju oraz cały proces produkcji odbywał się w tym kraju), określenie kraju pochodzenia nie powinno stanowić większych problemów.

Problem może pojawić się jednak w sytuacji, w której poszczególne etapy produkcji danego środka spożywczego odbywają się w różnych krajach bądź poszczególne składniki produktu pochodzą z innego kraju niż kraj, w którym wytwarzany jest wyrób końcowy. Dla określenia kraju pochodzenia takiego wyrobu prawodawca przyjął kryterium ostatniego istotnego, ekonomicznie uzasadnionego przetwarzania lub obróbki odbywających się w przedsiębiorstwie przystosowanym do tego celu, które to czynności spowodowały wytworzenie nowego produktu lub stanowiły istotny etap wytwarzania. Rozporządzenie nr 952/2013 nie precyzuje tych pojęć. Pewne wskazówki interpretacyjne zostały jednak wypracowane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości i literaturze przedmiotu. Należy wskazać, że każdy przypadek wymaga szczegółowej analizy i powinien być rozpatrywany indywidualnie.

CPŻ chętnie przeprowadzi dla Państwa analizę w celu ustalenia pochodzenia żywności – zachęcamy do kontaktu.

Banałem jest stwierdzenie, że jedną z głównych plag współczesnych społeczeństw jest nadmierne spożywanie niektórych produktów spożywczych, otyłość i związane z nią choroby. Z związku z tym rządy różnych państw dążą do zmian naszych nawyków żywieniowych. Jednymi z głównych oskarżanych w tym procesie jest tzw. śmieciowe jedzenie, fast foody czy słodycze. W ostatnich latach zaczęto stosować w walce z nimi prosty i jakby mogło się wydawać efektywny środek w postaci podatków. Pojawiły się zatem różne nowe podatki tłuszczowe, cukrowe czy od fast foodów. Czego one dotyczą i jakie dają rezultaty?

Dla przykładu w Danii w 2011 wprowadzono pierwszy na świecie podatek tłuszczowy na mięso, przetwory mleczne oraz tłuszcze kuchenne. Po przeszło roku podatek ten zniesiono nie tylko z uwagi na koszty administracyjne jakie generował. W rzeczywistości nie osiągnięto celu, czyli znacznego ograniczenia spożycia tłuszczów. Zauważalny był natomiast spadek sprzedaży produktów objętych podatkiem w samej Danii, gdyż więcej Duńczyków zaczęło wybierać się na zakupy do Niemiec i Szwecji.

Zgoła odmienne rezultaty osiągnięto w Meksyku, gdzie w 2013 roku wprowadzono 8% podatek na kategorie żywności, bez spożywania których człowiek może się obejść, np. przekąski i słodycze. Podatek dotyczy produktów o zawartości kalorii powyższej 275 na 100 g produktu. Po wprowadzeniu podatku zaobserwowano spadek sprzedaży takiego jedzenia o 7%. Doprowadzono zatem w pewnym wymiernym zakresie do spadku konsumpcji. Natomiast trzeba przy tym zauważyć, że większość konsumentów śmieciowego jedzenia w Meksyku są to ludzie ubodzy, toteż w dużej mierze nie tyle zaczęli oni usuwać z jadłospisu dane produkty z własnej woli, a po prostu stały się one zbyt dużym wydatkiem.

W ostatnich dniach dowiedzieliśmy się, że podobne rozwiązania mogą już niedługo zagościć nad Wisłą. Przede wszystkim w projektowanej przez Ministerstwo Finansów nowej matrycy stawek VAT ma wzrosnąć podatek na żywność typu fastfood z 5 do 8%. Proponowana zmiana ma wejść w życie od 2020 roku. Czy taka zmiana wpływie na wybory konsumentów żywności w Polsce, to czas pokaże. Na tym jednak nie koniec. Minister Zdrowia Łukasz Szumowski poinformował, że jego ministerstwo prowadzi konsultacje z ministerstwem zdrowia w sprawie ewentualnego wprowadzenia podatku cukrowego obejmującego niektóre produkty zawierające cukier. Wpływy z takiego podatku miałby być przeznaczane na leczenie chorób wywołanych nadmiernym spożyciem cukru. Byłaby to zatem kolejna próba wprowadzania takiego podatku po niezrealizowanych pomysłach z roku 2016.

Centrum Prawa Żywnościowego będzie Państwa dalej informować o postępach opisanych wyżej prac legislacyjnych.

W listopadzie 2018 roku, Ministerstwo Finansów przedstawiło zapowiadany projekt nowelizacji ustawy o VAT, wprowadzający istotne zmiany w zakresie stawek VAT i sposobu identyfikowania towarów i usług na potrzeby tego podatku. Z projektu wynika, że najistotniejsze zmiany w zakresie stawek VAT czekają właśnie firmy z branży spożywczej.

Rozporządzenie nr 1169/2011 nie uregulowało wprost zasad i warunków informowania konsumentów o potencjalnej, możliwej obecności alergenów w żywności, wynikającej z krzyżowego zanieczyszczenia. Na podstawie art. 36 ust. 3 przywołanego rozporządzenia Komisja otrzymała jedynie delegację do wydania aktu wykonawczego w zakresie informacji dotyczących możliwej i niezamierzonej obecności w żywności substancji lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji. Taki akt nie został do tej pory wydany, a zatem informacja ta, tak jak dotychczas, może być zasadniczo zamieszczana na zasadzie dobrowolności.

Niemniej jednak w tym wypadku należy wziąć pod uwagę również obowiązki podmiotów działających na rynku spożywczym w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa żywności wynikające z art. 14 rozporządzenia nr 178/2002.

W kontekście powyższego należy przyjąć, że jeśli pomimo wdrożonych działań zapobiegających zanieczyszczeniu krzyżowemu alergenami, na podstawie przeprowadzonej analizy ryzyka nadal istnieje uzasadnione ryzyko, że w danym środku spożywczym mogą znaleźć się alergeny, które nie są zakładane recepturą, wówczas – w celu zapewnienia bezpieczeństwa konsumentów – należy przyjąć, że konieczne jest poinformowanie konsumentów o potencjalnej, możliwej obecności alergenów w żywności, wynikającej z zanieczyszczenia krzyżowego.

W prawie żywnościowym nie został określony sposób formułowania informacji potencjalnej, niezamierzonej obecności alergenów w żywności. W praktyce stosowane są różne sformułowania, np. „W zakładzie stosowane są również ...”, „Na tej linii produkcyjnej są też używane: ...”, „Produkt może zawierać śladowe ilości ...”, „Może zawierać ...” itp. Okazuje się, że część z tych wyrażeń jest kwestionowana przez organy urzędowej kontroli żywności w Polsce.

Podmioty działające na rynku spożywczym mają wiele wątpliwości związanych z deklarowaniem na etykiecie informacji o zanieczyszczeniu krzyżowym alergenami w żywności:

- Jakie wyrażenie stosować w oznakowaniu?

- Czy można/trzeba wyróżniać alergeny wymienione w tej informacji?

- W którym miejscu na etykiecie zamieszczać informację o zanieczyszczeniu krzyżowym alergenami?

- Jakie konsekwencje wiążą się z niezadeklarowaniem tej informacji w przypadku, gdy produkt może zawierać jakieś alergeny?

Jeśli szukają Państwo odpowiedzi na powyższe pytania, zachęcamy do kontaktu – CPŻ jest do Państwa dyspozycji.

Margaryna, masa jajeczna, aromat migdałowy - to część składników, które tworzą recepturę certyfikowanego rogala świętomarcińskiego. Dlaczego do produkcji poznańskiego wypieku posiadającego certyfikat stosuje się produkty gorszej jakości To pytanie stawia Maciej je w swoim vlogu. A Agnieszka Szymecka - Wesołowska tłumaczy od strony prawnej zawiłości certyfikacji. Zachęcamy do lektury: http://www.prawo-zywnosciowe.pl/2018/11/09/afera-rogalowa/ 

Gratisowy batonik w bombonierce, 100 g produktu więcej, 20% gratis – różnego rodzaju akcje promocyjne są narzędziem często stosowanym przez producentów w celu zwiększenia sprzedaży produktu czy wypromowania zupełnie nowego produktu.

Tworząc koncepcję akcji promocyjnej, a więc komunikacji z Klientem oraz szczególnego sposobu znakowania promocyjnego środka spożywczego, należy mieć na uwadze nie tylko wymagania w zakresie prawa żywnościowego czy zwalczania nieuczciwej konkurencji, ale również pewne standardy, m.in. związane z kodami kreskowymi EAN.

Oznakowanie promocyjnego produktu nie może wprowadzać konsumentów w błąd oraz naruszać zasad uczciwej konkurencji. Ponadto jak się okazuje, w zależności od sposobu, w jaki promowany jest w oznakowaniu produktu gratis, wymagane jest lub nie nadanie promocyjnemu produktowi nowego kodu EAN.

Każdy przypadek wymaga szczegółowej analizy – CPŻ jest do Państwa dyspozycji, zachęcamy do kontaktu.

Dzięki nowej publikacji producentom i dystrybutorom będzie łatwiej tworzyć etykiety i reklamy żywności.

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w swoich raportach publikuje statytyki dotyczące błędów w oznakowaniu produktów spożywczych. Według danych za II półrocze 2017 r., co piąta partia mięsa i wyrobów mięsnych jest niewłaściwie oznakowana, a w ponad połowie skontrolowanych partii orzechów stwierdza się nieprawidłowości. Błędy popełniane przez producentów wynikają, jak twierdzi IJHARS, w pierwszej kolejności z nieznajomości przepisów lub nieprawidłowej ich interpretacji.

Przed nami nowe projekty i możliwości – agencja brandingowa Brandy Design oraz kancelaria prawna Centrum Prawa Żywnościowego nawiązały współpracę biznesową. Dzięki niej klienci otrzymują dostęp do unikalnej usługi zwiększającej poziom bezpieczeństwa prawnego biznesu. Od teraz, nowe projekty opakowań produktów i projekty etykiet są opracowywane i weryfikowane przy współpracy projektantów z Brandy Design oraz prawników Centrum Prawa Żywnościowego.

– Klienci, którzy skorzystają z nowej usługi będą mieli gwarancję, że projekt opakowania produktu czy etykiety nie tylko przygotowany jest z dbałością o najdrobniejsze detale graficzne, ale także, że jest zgodny z obowiązującymi regulacjami prawnymi – mówi wspólnik i współzałożyciel Centrum Prawa Żywnościowego, Daniel Szostek.

– Proponowane w ramach nowej usługi projekty mają nie tylko walory nowoczesnego designu. Ich treść jest zweryfikowana pod kątem zgodności z przepisami prawa – dodaje dr Maciej Konopka, współzałożyciel Brandy Design.

Centrum Prawa Żywnościowego prężnie działa nie tylko na terenie Unii Europejskiej, ale również poza jej granicami, zapewniając usługi prawne dla producentów, eksporterów i importerów żywności. Nasz prawnik, Patryk Kalinowski, właśnie wrócił z wyjazdu studyjnego do Mołdawii. Celami wizyty były spotkania biznesowe z przedsiębiorcami, wymiana doświadczeń i rozpoznanie rynku spożywczego. Nie mogło także zabraknąć wizyty w słynnych, mołdawskich winnicach.